OMS yagaragaje ibyo kwitondera mu kubungabunga ubuzima bwiza bwo mu kanwa

Ushobora gufata ingamba zitandukanye, kugira ngo ugire ubuzima bwiza bwo mu kanwa. Ishami ry’Umuryango w’Abibumbye ryita ku Buzima OMS (WHO) ryagaragaje ibintu buri wese agomba kwitaho kugira ngo abungabunge ubuzima bwiza bwo mu kanwa n’ubuzima muri rusange.

Ukurikije ibyo OMS yatangaje rero nawe ushobora kugira ubuzima bwiza, dore ibyo ugomba kuzirikana:

OMS yibanze ku kamaro ko koza amenyo mu kubungabunga ubuzima bwo mu kanwa, koza amenyo buri gihe birinda indwara zifata ishinya, kubora amenyo, n'indwara y'amenyo. Bikuraho kandi plaque na bagiteri zishobora kuganisha ku ndwara zitandukanye. Uugomba kandi gukoresha uburoso bwabugenewe, ndetse ukita ku kubukoresha mu gihe kitarengeje amezi atatu kandi  ukoza amenyo byibura kabiri ku munsi.

OMS kandi, ishishikariza abantu kurya ibiryo bifasha mu kubungabunga ubuzima bwiza bwo mu kanwa. Indyo ikungahaye ku mbuto, imboga, ibinyamisogwe, n'ibiribwa bikomoka ku matungo bigira intungamubiri z'ingenzi zifasha mu buzima muri rusange harimo n'ubuzima bwo mu kanwa.

Ibyo biryo bigira uruhare mu gutuma umuntu agira  amenyo akomeye n’ishinya itarwaye kuko bisangwamo vitamine n'imyunyu ngugu, bifasha kandi mu kugabanya ibyago byo kubora amenyo n'izindi ndwara z'amenyo. Byongeye kandi OMS inatanga inama yo kugabanya umunyu, isukari hamwe n’amavuta menshi mu gukomeza kubungabunga ubuzima bwiza bwo mu kanwa no kumererwa neza muri rusange.

OMS ishimangira ko kureka itabi ari ngombwa mu kubungabunga ubuzima bwo mu kanwa, kuko itabi rishobora gutera kanseri yo mu kanwa. Imibare ya OMS igaragaza ko  90% by'abantu barwaye kanseri yo mu kanwa ari abakoresha itabi, kandi rishobora gutera ibibazo nko kurwara amenyo no kwangirika, kugira umwuka mubi (kunuka mu kanwa) ndetse no guhinduka kw’ibara ry’amenyo.

OMS ivuga ko nta kigero cy’inzoga kitagira ingaruka ku buzima. OMS iherute gusohora itangazo ku buzima rusange  yerekana ko inzoga izo ari zo zose zangiza ubuzima. Inzoga zashyizwe ku rwego wa 1 mu bitera kanseri, OMS kandi igira abantu inama yo kugabanya inzoga ndetse byaba byiza bakazireka burundu, kuko zongera ibyago byo kurwara kanseri harimo n’iyo mu kanwa.

 Ubuzima bwo mu kanwa ni ngombwa kubwitaho kuko bufitanye isano ya hafi n'ubuzima muri rusange n'imibereho myiza. Isuku nke yo mu kanwa ishobora gukurura indwara zitandukanye zo mu kanwa, byongeye kandi, ubuzima bwo mu kanwa bufitanye isano n'izindi ndwara zitandura (NCDs) nk'indwara z'umutima, diyabete na stroke, ibi byose byerekana akamaro ko kubungabunga ubuzima bwiza bwo mu kanwa n'ubundi muri rusange.