RFL
Kigali

Yakwiciye byinshi! Waba uzi inkomoko y’izina Covid-19 iterwa na virusi yo mu bwoko bwa corona yagaraguje agati Isi?

Yanditswe na: Eric Misigaro
Taliki:9/10/2020 15:19
0


Ku Isi yose uwavuga ko Covid-19 itamugizeho ingaruka yaba abeshye! Ese iyi ndwara benshi bita Covid-19 abandi bakayita coronavirus, yaba yarahawe iri zina na nde? Kuki se yabonye ko Covid-19 ari izina riyibereye? Menya imvo n’imvano y’amazina ahabwa iyi vurusi yanditse amateka ikazana udushya twinshi muntu atabonye kuva Isi yaremwa.



Mu mateka ya muntu usibye inkuru ziri muri Bibiliya cyangwa izindi nkuru benshi batajya bavugaho rumwe kubera uburyo ziba zitangaje ariko n'iyi nkuru y’uburyo benshi birirwa mu nzu abandi bakagenda bifunze amazuru n’iminwa ku buryo bigera n'aho utamenya uwawe, zizemerwa na bacye mu bazabaho mu binyejana nka 3 biri imbere.

Intwaro go gutsinda uru rugamba ni ukumva inama zitangwa n’ibigo bifite mu nshingano ubuzima hirindwa ibihuha birangaza abantu. Muri ibi bigo twavuga nka World Health Organization (WHO) ku rwego rw’Isi ndetse na gahunda zitangwa na za leta z’ibihugu binyuze mu bigo cyangwa za Minisiteri zishinzwe ubuzima.

Ese indwara iterwa na virus yo mu bwoko bwa corona kuki yiswe Covid-19?

Virusi zo mu bwoko bwa corona ni virusi zikunze gufata ibinyamabere ndetse n’ibiguruka. Iyo tuvuze ibinyamabere haba harimo abantu n’inyamaswa, iyi virusi ku muntu ishobora kumutera zimwe mu ndwara zagiye zihabwa utubyiniro nka SARS, MERS na COVID-19 naho ku ruhande rw’inyamaswa zimwe nk’inka ndetse n’ingurube izitera impiswi. 

Ku ruhande rwa muntu ntabwo iyi virusi igira umuvuduko mu kumwambura ubuzima mu gihe imugezemo, ahubwo uzasanga imutera ibibazo by’ubuzima. Gusa ku muntu wari ufite izindi ndwara cyangwa ugeze mu zabukuru, usanga ari bo ikunze kuzahaza cyane ndetse bikaba byagera n'aho ibambura ubuzima.

Ubundi iyo benshi bavuga izina Covid-19 usanga ubusobanuro bwaryo batabuzi, gusa nufata izina Corona ukongeraho virus ni byo bibyara coronavirus benshi bamenye. Ubusanzwe virus ubwayo ndetse n’indwara itera, biba bitandukanye cyane, urugero kuri HIV (Human Immunodeficiency Virus), indwara itera ni AIDS/SIDA. Ku ruhande rwa virus yo mu bwoko bwa corona yoretse Isi, indwara itera Covid-19 ari nayo benshi bamenye.


Ushobora guhita wibaza uti 'ese ni nde wita izina virusi cyangwa indwara iterwa nayo', ni nde uhitamo uko bazayita'?  Nk'uko urubuga rw’Umuryango w'Abibumbye binyuze mu ishami ryawo ryita ku buzima, World health Organization, ribitangaza, ubusanzwe iri shami ni ryo rihitamo izina rihabwa indwara yatewe na virusi runaka naho izina rya virusi ryo ritangwa n’ikigo International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV).

Ubundi se ni iyihe mpamvu nyamukuru ituma virus ihabwa izina?

Virusi runaka ihabwa izina hagamijwe kuyiganiraho, kuyigaho mu gihe bashaka imiti cyangwa inkingo ndetse no kwirinda ikwirakwira ryayo. Virusi twakwita ko ari murumuna wa Coronavirus yitwaga SARS-CoV-2, iyi yateye ku Isi ahagana mu mwaka wa 2020 muri Gashyantare ikaba yari ifitanye isano n'indi yigeze gutera mu mwaka wa 2003 yo ikaba yaritwaga SARS.

Impamvu yatumye indwara iterwa na virus yo mu bwoko bwa corona bayita Covid-19;

Ubundi ijambo Covid-19 ni impine iyo ushatse kuririrambura ijambo ku rindi bisobanuye ko ugenda usobanura inyuguti ku yindi ari byo: 'CO' rihagarariye corona, 'VI' ihagarariye virus naho 'D' ihagarariye disease, uyu mubare wongerwaho wa 19 wongerwaho, ni uko iyi virusi yateye Isi mu mwaka wa 2019, byose wabiteranya bikabyara COVID-19.

Gukaraba kenshi gashoboka kandi ugakoresha isabune n'amazi meza, kwambara agapfukamunwa mu buryo bunoze, guhana intera na mugenzi wawe, ini zimwe mu ntwaro zishobora kugufasha kujya kure y'iki cyorezo kimaze guhitana abagera kuri 1,067,530 ku Isi naho 36,797,540 baracyanduye. Magingo aya igihugu kiri ku Isonga mu kwibasirwa n'iki cyorezo ni Amerika ifite akagera ku 21.2% b'abarwayi bose ku Isi, ikagira 20.39% b'abamaze guhitanwa n’iyi virusi.

Src: WHO, worldometers.info 






TANGA IGITECYEREZO

Izina ryawe
Email yawe
Andika igitecyerezo




Inyarwanda BACKGROUND