RFL
Kigali

Ibihuha 10 abantu bavuga kuri Coronavirus n'ukuri nyako ukwiriye kumenya

Yanditswe na: Eric Misigaro
Taliki:29/03/2020 11:00
0


Miliyaridi z’amafaranga Isi iri kuzihomba umunsi ku wundi kubera icyorezo cya Coronavirus, ku rundi ruhande benshi bari kubura ubuzima nk'aho ari imperuka. Ni byinshi wibaza, usoma cyangwa wumva kuri iki cyorezo cyararitse Isi. Tugiye kukugezaho byinshi wibaza kuri iki cyorezo.



Ahagana muri mu mpera za 2019 ni bwo icyorezo cya Covid-19 giterwa n'agakoko kitwa Coronavirus cyagwiriye Isi giturutse mu mujyi w’ubucuruzi ukomeye mu Bushinwa, 'WUHAN'. Iki cyorezo kigitangira gusakara mu Bushinwa bagifashe nk'aho kidakaze, gusa nyuma byaje gukomera kuko cyamaze ukwezi kimaze kwisasira benshi.

Hari amakuru yagiye acicikana avuga ko iyi virusi yakorewe muri Wuhan ndetse iza no gucika, gusa ibi byose ni ibihuha kuko nta gihamya ihari. Benshi mu bashakashatsi bakoze ndetse n'abakiri gukora umuti n'urukingo by'iyi ndwara, bavuga ko iyi virus ifite umuvuduko n'ubukana burenze ubwo abantu batekereza. Ibigo bigera kuri 20 biri hirya no hino ku Isi biri gushaka umuti w'iki cyago cyagwiriye Isi. 

Muri iyi nkuru tugiye kukugezaho ukuri nyako ukwiriye kumenya kuri iyo ndwara nyuma y'uko benshi bagiye bumva amakuru anyuranye y'ibihuha bamwe bakayafata nk'ukuri kandi atari ko. Amakuru yizewe kuri iyi ndwara atangazwa n'Ishami ry'Umuryango w'Abibumbye ryita ku buzima (OMS/WHO) ari naryo natwe dukesha amakuru twabateguriye.

Hari ibibazo ushobora kuba wibaza cyangwa wumvise kuri iki cyorezo cyahagije amahanga ariko bigasiga urujijo mu mutwe wawe. Mu gutegura iyi nkuru twifashishije imbuga zitandukanye zirimo www.who.in tunakoresha amagambo yagiye atangazwa n'abahanga ku Isi mu ngeri zitandukanye higanjemo abo mu buvuzi.  


1.      Coronovirus ni virusi yakozwe n'Abashinwa muri Laboratwari iba mu mujyi wa Wuhan

Iyi ndwara ubusanzwe ijya kumera nk'ibicurane, gusa ikibi cyayo ni uko nta muti ndetse nta n'urukingo igira kandi ikandura vuba.  Ku ruhande rw'abavuga ko ari inkorano ndetse yanakozwe n'Abashinwa, ni amatakirangoyi. Ni amagambo adafite gihamya kandi asa n'afite inyungu ku ruhande rumwe cyangwa urundi.

Hari n’abandi bavuga ko iki gihuha cyatangajwe hashingiwe ku kuba hari virusi zindi zagaragaye muri iki gihugu zijya gusa n'iyi, bityo bakabigenderaho bavuga ko izo za mbere ari zo bagaruye zifite ubukana. Kuri iyi ngingo Prof. John Edmunds ukomoka mu Bwongereza anyomoza abavuga ko yakozwe n'Abashinwa, agasobanura ko ari ibintu bisanzwe ko virusi yavuka bitewe n'ihinduka ry’ikirere ndetse n'ibintu biri ku Isi.    

2.      Abarwaye coronavirus bwa mbere bayinyweye mu isozi y’inyama

Aya makuru nayo ni igihuha. Benshi mu nzobere mu buvuzi batangaza ko ari ikinyoma kidafite aho gishingiye kuko ubusanzwe iyo utetse ikintu cyikagera ku bushyuhe butuma amazi agitetse abira, ni uko aba yageze kuri degree celecius 100 bivuze ko nta virusi ifite ubushobozi bwatuma ibaho kuri ubu bushyuhe.

3.      Amatungo yo mu rugo ashobora kukwanduza cyangwa nawe ukayanduza coronavirus

Kuri iyi ngingo y'uko iyi virusi ishobora kwandura ivuye mu nyamaswa ijya mu muntu ntabwo iremezwa. Urugero hari umugabo wo muri Hong Kong wari utunze injangwe nyuma aza gupimwa basanga arwaye covid-19 bapimye injangwe ye basanga ari nzima kandi bivugwa ko yahoraga ari kumwe nayo.

Inzobere imwe mu bakoze ubushakashatsi Prof. Jonathan Ball wo muri Amerika avuga ko kugeza ubu nta kimenyetso cyerekana ko inyamanswa zishobora kwanduza abantu cyane ko ziba mu rugo cyangwa ngo bo bazanduze ati "Ibi bishoboka ku zindi ndwara zimwe na zimwe ariko covid-19 ntibiremezwa kuko nta gihamya ihari."

4.      Coronavirus wayandurira mu mibonano mpuzabitsina

Igihe habaye imibonano mpuzabitsina hagati y'abantu batarwaye Covid-19 ntabwo ushobora kwandura iyi ndwara nk'uko hari abari kubivuga.Icyakora, imibonano mpuzabitsina yakwanduza iyi ndwara mu gihe uwo muyikoranye ayirwaye, gusa hano virus igenda inyuze gusa mu matembabuzi yo mu buhumekero, ntaho bihurira n'ayo mu mubiri.

5.      Covid-19 ni virus yajyanwe mu Bushinwa n'ingabo z'Abanyamerika zigiye gukina mu mujyi wa Wuhan

Iyi nkuru y'uko virus ya covid-19 yaba yarajyanwe n’abasirikare b'abanyamerika yatangajwe n’umuyobozi ushinzwe Ububanyi n'Amahanga mu Bushinwa aho yabitangaje abinyujije kuri Twitter avuga ko Amerika ari yo yabateje iki cyago. Ku rundi ruhande ntabwo abanyamerika babifashe neza ndetse byanatumye Donald Trump atangira kwita Covid-19 ko ari Chinese Virus

Aya makuru yatumye impande zombi zishyamirana, ni igihuha kuko nta gihamya ihari. Inkuru nziza ihari ni uko Amerika n'u Bushinwa biri mu nzira yo kwiyunga. Kuwa 27 Werurwe 2020 Trump abinyujije ku rukuta rwe rwa twitter yagaragje ko yavuganye na Peresida w’u Bushinwa bemeranya gukora ku mushinga wo guhagarika icyorezo cya coronavirus. Yavuze ko Abashinwa bazi byinshi ndetse aranabashimira cyane.

6.      Hari ubwoko bw’ibiryo bwakurinda coronavirus

Ku bijyane n’ibiribwa byagufasha guhangana na covid-19, benshi bari kubifata nk'ukuri ariko amakuru yizewe ukwiriye kumenya atangazwa na OMS ni uko nta kiribwa na kimwe cyatuma utandura covid-19. Gusa hari ibiribwa bisanzwe bishoboza ubwirinzi bw’umubiri w'umuntu guhangana n’indwara zifata mu buhumecyero. 

Urugero ni nk'ibiribwa bikungahaye kuri vitamin C byiganjemo imbuto n’imboga. Ku muntu ubifata, iyo aramutse arwaye akitabwaho neza ndetse akaba yari asanzwe nta zindi ndwara afite, gukira biba byoroshye kurusha utabifata.

7.      Abana bato ntabwo bicwa na coronavirus yica abantu bakuze gusa

Ikintu gituma benshi bavuga ko abana bato batajya bafatwa na covid-19, ni uko benshi mu bantu bazahajwe n'iyi ndwara ari abantu bakuze. Kubera ko abana baba basanzwe bafite ubwirinzi bw’umubiri buri hejuri ndetse nta n'izindi ndwara zabazahaje, iyo barwaye iyi ndwara bahita bayikira. 

Abantu bageze mu zabukuru bo ihita ibaganza kubera ko ubwirinzi bwabo buba bwaracitse intege. Iyi ngingo ni yo ituma benshi bafata iki kintu nk'ukuri kandi atari ko. N'abato ibahitana, gusa magingo aya benshi mu bamaze guhitanwa na covid-19 ni abantu bakuru ku kigero cyo hejuru y'imyaka 60.

8.      Coronovirus yakozwe n'abantu

Inkuru iri kwihuta mu matwi ya benshi muri iyi minsi ni ivuga kuri covid-19. Iyi ndwara yasubije ibintu inyuma, hari ibihuha bivuga ko yakozwe n’abantu. Ababitecyereza ni abantu batabisobanukiwe neza cyangwa babivuga bitewe n'inyungu bafite ku ruhande rwabo. Inzobere mu mwuga w'ubuvuzi zivuga ko ihindagurika ry’ibinyabuzima ndetse n’ikirere bishobora kubyara virusi nshya itari isanzwe ndetse ko n'iyi yaba ari ko yavutse.

9.      Umuti wa coronavirus warabonetse

Nta muti rwose w'iyi ndwara uraboneka nk'uko WHO ibitangaza, ibivugwa ko wabonetse ni ibihuha. Magingo aya, Isi yose amaso ari mu kirere bategereje inkuru nziza ivuga ko umuti wabonetse. Kuri ubu ubukungu bwa benshi bwaratikiye ndetse n’imishinga yabo yabigendeyemo. OMS/WHO ivuga ko rifite ibigo bigera kuri 20 biri gukora uko bishoboye ngo bigobotore abatuye Isi iyi ngoyi ya Covid-19.

10.  Coronovirus ni indwara yoroheje nk'ibicurane

Covid-19 si indwara yoroheje nk'uko hari abayifata nk'ibicurane bigatuma batubahiriza amabwirizwa yashyizweho na OMS mu rwego rwo kuyihashya. Ni indwara ifata mu buhumekero nk'uko ibicurane bihafata, gusa yo ifite ubukana bwisumbuye ku bw'ibicurane. Magingo aya nta muti ndetse nta n'urukingo, igihari ni uko ku muntu wakurikije amabwiriza akira neza ndetse nta n'ubwo yongera kuyirwara. 






TANGA IGITECYEREZO

Izina ryawe
Email yawe
Andika igitecyerezo




Inyarwanda BACKGROUND