RFL
Kigali

Amateka n’inkomoko y’inyanja yapfuye (Dead Sea)

Yanditswe na: Niyibizi Honoré Déogratias
Taliki:26/05/2020 11:15
0


Inyanja yapfuye (Dead Sea) cyangwa se Inyanja y'Umunyu nk'uko bakunze kuyita, ni ikiyaga cy'umunyu gifite inkombe hagati ya Isiraheli na Jorodani giherereye mu Majyepfo ashyira uburengerazuba bwa Aziya. Inkombe y’Iburasirazuba iri mu gihugu cya Yorodaniya, naho igice cyo mu Majyepfo y’inkombe y’Iburengerazuba ni icya Isiraheli.



Amateka agaragaza ko igice cy’Amajyaruguru cy’inkombe y’iburengerazuba kibarizwa ku gice cya West bank cyahoze ari icya Palesitine nyuma kikaba cyarigaruriwe na Isiraheli kuva intambara yo mu 1967 y’Abarabu na Isiraheli irangiye.

Ubusanzwe inyanja yapfuye ni ki?

Inyanja yapfuye cyangwa iy'umunyu ni ho hantu hari ku butumburuke buri hasi cyane bugera kuri metero 430.5 munsi y’ikigero cy’inyanja. Ni ikiyaga cyiza gifite amazi ajya gusa ubururu ndetse n’utubumbe tw’umunyu. Iki kiyaga gikikijjwe n’imisozi ishashagirana nka zahabu. Amazi yo muri iyi nyanja hafi ya yose aturuka mu mugezi wa Jorodani akaba ari yo mpamvu bakunda kuyita ikiyaga.

Dead sea iherereye ahagana he?

Iherereye mu kibaya cya Jorodani, aho ihana imbibi na Isiraheli mu Burasirazuba na Jorodaniya mu Burengerazuba. Amazi y’umunyu mwinshi hamwe n’ibyondo bibamo bikungahaye ku myunyu ngugu bizwiho inyungu nyinshi ku buzima bw’umuntu, kandi ba mukerarugendo ndetse n’abaturage benshi basura amahoteri na spas ku nkombe zayo kugirango ibyondo bibavure umunaniro ndetse n’ubwogero bw’umunyu. 

Kuki dead sea ibamo umunyu mwinshi?

Dead Sea izwiho kuba ari imwe mu Nyanja irangwamo umunyu mwinshi cyane ku isi ndetse ni na hamwe mu hantu hafite ubutumburuke buri hasi cyane bugera kuri metero 304 munsi y’ibipimo by’inyanja. Muri Iyi Nyanja amazi yinjiramo aturutse mu mugezi ntabwo asohokamo ahubwo agerageza kugabanuka habaye evaporation (kuzamuka mukirere kw’ibyokatsi) ibirero bigatuma hasigaramo umunyu cyane.

Kwiyongera k’ubushyuhe mu gihe k’impeshyi ndetse no kumara umwaka hari ku kigero cyo hejuru mu bushyuhe bigatuma haba ahantu heza abantu basohokera mu gihe cyo kuruhuka nyamara bikaba biganisha ku kugabanuka kw’amazi hagasigaramo imyunyu. Amazi yo muri iyi Nyanja amaze imyaka ibihumbi 65 atakaza bimwe mu biyagize bityo umunyu n’izindi ntungamubiri bikagenda aribyo bisigara bigize amazi.

Ni gute yiswe dead sea?

Mu ndimi zitandukanye, dead sea ivugwa ku mazina atandukanye, yose agaragaza umwihariko wayo. Reka turebe amazina yayo yose atandukanye kandi twumve n’inkomoko yayo.

1.       Inyanja y’umunyu (The Salt Sea)

Izina dead sea rizwi kuva kera nkuko rigaragara mu byanditswe byakera by’abaheburayo nkaho bayigereranya nk’inyanja y’umunyu nkuko bivugwa mu gitabo k’intangiriro binyuze mu bahanuzi. Iri zina yaryiswe bitewe n’imiterere yayo ikunze kurangwamo umunyu mwinshi cyane bityo ikaba ari isoko y’umunyu uturuka mu Nyanja.

Mu gihe cyakurikiyeho cy’Abaroma, umunyu wari ibicuruzwa bifite agaciro gakomeye, bigenzurwa cyane, kuruta zahabu cyangwa ifeza. Ingabo z'Abaroma zishyuwe mu munyu, aho kuba ifaranga rikomeye, Ijambo ry'ikilatini risobanura umunyu - “sal” - rigize ishingiro ry'ijambo 'umushahara' bivuye muri ubwo busobanuro bumwe. Abanyaroma, bahereye ku Mwami w'abami Trajan, bubatse urukuta rukomeye kugira ngo babashe gucunga buri kimwe kinjira cyangwa gisohoka kiva hano kunyanja cyane cyane umunyu bitewe n’ukuntu bawuhaga agaciro kanini cyane kugirango basoreshe abacuruzi bawo. Uyu musoro kandi wishyurwaga mu buryo bw’umunyu aho kuba amafaranga nk’ibisanzwe.

2.       Inyanja yapfuye (Dead sea)

Kenshi cyane iyo abantu bageragezaga guhindura dead sea mu ndimi zitari izo muri kano gace bakundaga gukoresha izina yitwaga kera ariryo salt sea (inyanja y’umunyu) ariko mu gihe abaroma basuraga kano gace ko muri yudeya batangiye kwita ino nyajya dead sea (inyanja yapfuye) bitewe nuko muri ano mazi ntakinyabuzima na kimwe cyahabarizwaga byaba ibyatsi cyangwa inyamaswa zo mu mazi.

Isoko y'inyanja y'Umunyu mu bihe byashize irasobanura neza icyo kibazo kurushaho. Mu gihe umugezi wa Yorodani watembaga ugana mu majyepfo uvuye mu nyanja ya Galilaya n'imbaraga zose mu gihe cy'izuba, umuntu yashoboraga kubona urubingo n'amafi areremba hejuru y’uruzi rwisuka mu mazi arimo umunyu mwinshi yo muri dead sea. Kubera ko amafi n’ibindi binyabuzima byo mu mazi bidashobora kubaho mu mazi arimo umunyu ukubye icuro 10 uwo munyanja zisanzwe, byari nk’umutego w’urupfu kuri zo kuko zapfaga zikigeramo.

3.       Inyanja yo mu kibaya (The plain Sea)

Mu gitabo cya Yozuwe cyangwa Yosuwa muri Bibiliya inyanja yapfuye (dead sea) bayita inyanja yo mu kibaya aho bagira bati:”ako kanya  amazi yamanukaga ava mu masoko arahagarara,maze yibumbira hamwe icyarimwe kure cyane ahitwa Adama,umugi uri hafi ya Saritani,naho amazi yamanukaga ajya mu nyanja ya ARABA ariyo Nyanja y’umunyu arakama rwose, maze imbaga yambukira ahateganye na Jericho” (Joshua 3:16)

Andi mazina Inyanja y'Umunyu yagiye yitwa mu myaka yashize ni: Inyanja ya Primordial, Inyanja y'Iburasirazuba, Inyanja ya Loti, Inyanja ya Araba, Inyanja ya Sodomu, Inyanja Yunuka, Inyanja ya Asfalt n'Inyanja ya Sekibi.

 

Ibintu bitangaje kuri dead sea

1.       Inyanja y'Umunyu ni imwe mu nyanja zifite amazi arimo umunyu mwinshi  ku isi, ifite umunyu wikubye inshuro 10 kuruta amazi yo mu nyanja asanzwe. Ni ukubera ko amazi atemba mu nyanja y'Umunyu kuva mu ruzi rumwe rukuru, arirwo rwa Yorodani. Aya mazi rero ntabwo afite uburyo bwo kuva muri kino kiyaga rero niyo mpamvu akoresha uburyo bwo kwiyevapora kugirango abashe kugabanuka

 

2.       Umunyu mwinshi hamwe nindi myunyu ngugu by’inyanja y’umunyu ni bimwe mu byerekana ko aya mazi afite ubushobozi mukuvura indwara zitandukanye. Ni ahantu hazwi cyane mu kuvura ibibazo by’uruhu nka Acne, Psoriasis na selile, hamwe no kubabara imitsi na arthritis.

 

3.       Kubera umunyu mwinshi ubamo ntabwo umuntu yapfa kurohoma kuko akenshi abantu bayirimo baba bareremba hejuru kubera umunyu mwinshi ubamo.

Src: deadsea.com & onthegotours.com






TANGA IGITECYEREZO

Izina ryawe
Email yawe
Andika igitecyerezo




Inyarwanda BACKGROUND