RFL
Kigali

Inda nini yishe nyirayo! Menya ingaruka mbi zo kurya ibiryo byinshi

Yanditswe na: Brenda MIZERO
Taliki:7/06/2023 16:04
0


Tumenyereye ko iyo umuntu ari ahantu yisanzuye; mu rugo iwe cyangwa mu nshuti ze, arya ibiryo byose ashaka cyane ko nta kiba kimubangamiye. Ariko n'ubwo ntawe utishimira kurya cyane cyane ibiryo biryoshye, burya kurya ibiryo byinshi cyane bigira ingaruka zikomeye ku buzima bwa muntu.



Iyo utazi ingano y’ifunguro ukwiye gufata, wisanga wariye byinshi, bikarangira bikuzaniye  ingaruka mbi ku buzima bwawe harimo umubyibuho ukabije, indwara zikomeye zirimo na diyabete n’ibindi.

Bumwe mu buryo bwagufasha gucika burundu kuri iyo ngeso ni ukubanza kumva ko bigira ingaruka mbi ku mubiri wawe.

Dore ingaruka 7 mbi ziterwa no kurya ibiryo byinshi dukesha urubuga healthline.com:

1. Bitera ibinure bikabije mu mubiri


Kugira ngo ikigero cya karori kiringanire, bigenwa n’umubare wa karori umubiri wawe winjije n’izo watwitse. Iyo urya ibirenze ibyo ukoresha, usanga hari karori zisaguka. Umubiri wawe, ushobora kubika karori z’inyongera nk’ibinure.

Kugira ngo wirinde kwiyongera kw'amavuta, gerageza kuzuza poroteyine n'imboga zidafite ibinyamisogwe mbere yo kurya karbike n'ibiribwa binini.

2. Bishobora guhungabanya amabwiriza yo gusonza

Imisemburo ibiri y'ingenzi igira ingaruka ku kugenzura inzara, ni ghrelin; itera ubushake bwo kurya, na leptine; igabanya ubushake bwo kurya.

Iyo umaze umwanya utarya, urwego rwa ghrelin rwiyongera. Noneho wamara kurya, urugero rwa leptin rubwira umubiri wawe ko wuzuye. Ariko kurya cyane bishobora guhungabanya iyi gahunda.

Ihungabana ry'iyi misemburo rishobora gutuma urya cyane. Warwanya izi ngaruka, ugaburira umubiri wawe ibiryo bimwe na bimwe biwufitiye akamaro kandi ukabiryaho gahoro gahoro kugira ngo umubiri wawe ube byuzuye.

3. Byongera ibyago byo kurwara indwara zikomeye

Nubwo kurya rimwe na rimwe bishobora kutagira ingaruka ku buzima bw’igihe kirekire, usanga kenshi gutera umubyibuho ukabije, bikongera ibyago byo kurwara. 

Uyu mubyibuho ukabije wongera ibyago byo kurwara indwara z’umutima, ubwonko, diyabete z’ubwoko bwose, ibibazo muri metabolic syndrome, n’izindi ndwara zitandukanye.

4. Bishobora kubangamira imikorere y’ubwonko

Igihe kinini, kurya cyane bishobora kwangiza imikorere y’ubwonko. Ubushakashatsi bwinshi buhuza kurya cyane, kubyibuha bikabije no kugabanuka mu mitekerereze ku bantu bakuze, ugereranije n’abarya bike.

Kuba ubwonko bwawe bugizwe n'ibinure bigera kuri 60%, gufata amafunguro akungahaye ku mavuta nka avoka, amafi arimo amavuta, n'amavuta ya elayo bishobora kugufasha kwirinda imikorere mibi y’ubwonko.

5. Bishobora kugutera kugira isesemi


Kurya byinshi buri gihe bishobora gutera ibyiyumvo bibangamiye umubiri wawe kugira isesemi no kuba igogora ritagenda neza. Mu gihe warengeje urugero, isesemi ishobora no kugutera kuruka, bumwe mu buryo umubiri wawe ukoresha bwo kugabanya umuvuduko ukabije w’igifu.

Mugihe hari imiti myinshi ishobora kuvura ibi bibazo, uburyo bwiza bwabikuraho burundu, ni ukugenzura ingano y’ifunguro ryawe kandi ukarya buhoro kugirango wirinde izi ngaruka hakiri kare.

6. Bishobora guteza ikibazo cya gaze ikabije mu mubiri no kubyimba

Kurya ibiryo byinshi bishobora kunaniza sisitemu y’umubiri wawe, bigatera izamuka rya gaze mu mubiri no kubyimba.

Ibintu bitanga gaze abantu bakunda kurya cyane ni ibiryo birimo ibirungo bikoze mu mavuta, hamwe n’ibinyobwa bifite gaze karubonike nka soda. Ibishyimbo hamwe n’imboga zimwe na zimwe bishobora kubyara gaze ku kigero kidakabije cyane.

Byongeye kandi, no kurya wihuta nabyo bishobora kugutera kubyimba bikanazamura gaze mu mubiri wawe bitewe n’ibiryo byinshi byinjira mu gifu mu buryo bwihuse.

7. Bituma uhorana ibitotsi


Nyuma yo kurya ibiryo byinshi, abantu benshi bagira ubunebwe cyangwa bakananirwa cyane. Ibi biterwa n’icyitwa ‘reactive hypoglycemia’, aho isukari y’amaraso yawe igabanuka nyuma gato yo kurya ifunguro rinini. 

Isukari nke mu maraso ikunze guhuzwa n’ibimenyetso nko gusinzira buri kanya, ubunebwe, umuvuduko ukabije w’umutima, no kubabara umutwe.

Biroroshye kurya ibiryo byinshi niba utitaye kubyo ngano y’ibyo urya cyangwa ngo umenye niba wahaze. Mu by’ukuri, iyi ngeso itera ibibazo bitandukanye birimo no kurwara indwara zikomeye nk’umutima na diyabete. Niba ubishoboye, gisha inama umuganga w’imirire kugira ngo agufashe gukora gahunda wajya uriraho, kugira ngo ubuzima bwawe bugende neza.


Abahanga mu bijyanye n'ubuzima bavuga ko kurya ibiryo byinshi cyane atari byiza 






TANGA IGITECYEREZO

Izina ryawe
Email yawe
Andika igitecyerezo




Inyarwanda BACKGROUND