Mu gihe abanyarwanda n’inshuti z’u Rwanda bakomeje kwibuka inzirakarengane zazize Jenoside yakorewe Abatutsi muri Mata 1994, kuri uyu wa Kane tariki ya 5 Gicurasi 2022 hibutswe abari abakozi ba MIJEUMA, Minisiteri yari iy’urubyiruko na siporo.
Kuri
uyu wa Kane tariki ya 5 Gicurasi 2022, Minisiteri ya Siporo (MINISPORTS)
ifatanyije na Minisiteri y’Urubyiruko n’Umuco (MYCULTURE) na Komite Olempike
y’u Rwanda (RNOSC), n’Inama nkuru y’Abahanzi (RAC), bibutse abari abakozi ba
MIJEUMA, abakinnyi, abahanzi ndetse n’inshuti n’abafatanyabikorwa batezaga
imbere Siporo n’Umuco bazize Jenoside yakorewe abatutsi mu 1994.
Iki gikorwa
cyabereye ku rwibutso rwa jenoside rwa Kigali ruherereye ku Gisozi, cyari
cyitabiriwe n’abayobozi muri Guverinoma, abagize ingaga za siporo, abahanzi
batandukanye, abakinnyi mu mikino itandukanye, ababuze ababo bakoraga muri
MIJEUMA ndetse n’itangazamakuru.
Minisitiri Munyangaju na Minisitiri Mbabazi bashyize indabo ku mva
Iki
gikorwa cyabimburiwe no gushyira indabo ku mva zishyinguyemo abazize Jenoside
yakorewe Abatutsi mu 1994 bashyiguye mu rwibutso rwa jenoside rwa Kigali mu
rwego rwo kubunamira no kubasubiza agaciro bambuwe.
Minisitiri
w’Urubyiruko n’Umuco, Rosemary Mbabazi na Minisitiri wa Siporo Munyangaju
Aurore Mimosa bafatanyije n’abakozi, abahanzi n’abakinnyi batandukanye gucana
urumuri rw’icyizere nk’ikimenyetso cy’uko bazahora bazirikana bagenzi babo
bazize Jenoside yakorewe Abatutsi.
Muri
iki gikorwa, abahanzi n’abakinnyi batandukanye bibutse bamwe mu bari abakozi ba
MIJEUMA, abahanzi, abakinnyi n’abatezaga imbere urubyiruko, siporo n’umuco
bagenzi babo babavuga mu mazina, nk’ikimenyetso cy’uko batazazima bazahora
bibukwa.
Hon. Mbabazi yakebuye urubyiruko arwibutsa ko rugomba guhangana n'abapfobya bakanahakana Jenoside yakorewe Abatutsi
Mu
ijambo ry’ikaze, Minisitiri Rosemary Mbabazi yihanganishije imiryango y’abari
abakozi ba MIJEUMA n’abafatanyabikorwa mu guteza imbere urubyiruko, umuco na
siporo bazize Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994 abifuriza gukomera no
kudaheranwa n’agahinda.
Minisitiri
Mbabazi yavuze ko hari abakozi muri MIJEUMA bagize uruhare muri Jenoside
yakorewe abatutsi mu 1994, ndetse muri bo bishe bagenzi babo bakoranaga, akebura
urubyiruko.
Avuga
ko MIJEUMA yagize uruhare mu ngengabitekerezo ya Jenoside kuko banateye inkunga
abashakaga kwica Abatutsi babafasha muri byose ndetse banifashishije ubuhanzi.
Yavuze ko Jenoside yari yarateguwe kuko utakumva ukuntu mu minsi 100 abantu
barenga miliyoni bari bamaze kwicwa.
Ati”Muri
MIJEUMA hari abakozi bagize uruhare muri Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994,
kandi abenshi bari urubyiruko, nkaba mboneyeho kwibutsa urubyiruko, bahanzi,
bakinnyi nimwe Rwanda rwejo hazaza, mubyo mukora byose mu bisata muherereyeho,
mukangurire abantu kurwanya Jenoside n’ingengabitekerezo yayo mubinyuza mu
ndirimbo zanyu, muri filime mukina cyangwa mu mu mivugo”.
Hon.Mbabazi
yibukije urubyiruko ko ari imbaraga z’Igihugu abasaba kugira uruhare rufatika
mu bikorwa byo kurwanya ihakana n’ipfobya rya Jenoside yakorewe Abatutsi, hamwe
n’ikwirakwizwa ry’ingengabitekerezo ya Jenoside bikorerwa cyane cyane ku mbuga
nkoranyambaga.
Ngabo
Olivier ushinzwe gahunda muri IBUKA yavuze ko kwibuka abazize Jenoside yakorewe
Abatutsi mu 1994 ari umwanya wo kuganira ku mateka abantu bakumva aho igihugu
cyavuye bakanareba n’aho kigana.
Ngabo umuyobozi muri IBUKA
Mu
ijambo rye, Minisitiri Munyangaju yibukije abagize uru rwego rugizwe ahanini
n'urubyiruko, inshingano zabo mu guhangana n’abahakana ndetse n’abapfobya
amateka ya jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994 agaruka ku mahitamo
y'Abanyarwanda yo kuba umwe.
Minisitiri Munyangaju yibukije urubyiruko ko rugomba kuba umusemburo w'ibisubizo by'igihugu kuko aribo Rwanda rwejo rutezweho byinshi n'igihugu.
Asoza
ijambo rye ry’uyu munsi, Minisitiri Munyangaju yongeye kwihanganisha imiryango
y’abari abakozi ba MIJEUMA hamwe n’abafatanyabikorwa bayo. Yibukije abitabiriye
uyu muhango ko Abanyarwanda dufite Igihugu cyiza kiba hafi abaturage bacyo
kandi cyiyemeje kubafasha kwiteza imbere.
Minisitiri Munyangaju Aurore Mimosa avuga ko urubyiruko rukwiye kuba umusemburo w'ibisubizo
Yongeyeho
kandi ko kurwanya ingengabitekerezo ya Jenoside n’abapfobya Jenoside yakorewe
Abatutsi ari urugendo abantu badakwiye kurambirwa, ahubwo ko bakwiye gufatanya
nk’inshingano bahuriyeho nk’abanyagihugu.
MIJEUMA
yashyizweho mu 1972. Muri 1994, MIJEUMA yari ifite amashami atatu ariyo;
Ubuyobozi bukuru bushinzwe siporo n’imyidagaduro n'ubuyobozi bukuru bushinzwe
amashyirahamwe, ubuyobozi bukuru bushinzwe urubyiruko.
Mu
mpera za Werurwe 1994, MIJEUMA yari ifite abakozi 544. Muri aba bakozi, hari
abakoreraga ku cyicaro cya minisiteri, abandi bagakorera kuri za Perefegitura,
Superefegitura na Komini no mu bigo by’amahugurwa y’urubyiruko (CFJ) byari
hirya no hino mu gihugu.
Muri
aba bakozi, Abatutsi bari 49 bahwanye na 9% y’abakozi bose. Mu 1994, nta
mututsi n’umwe wari ukibarizwa mu mwanya w’ubuyobozi kubera umwuka mubi wa
politiki. Muri aba bakozi, 37 (75%) ni bo bishwe muri Jenoside yakorewe
Abatutsi mu Rwanda muri Mata 1994, 12 bararokoka.
Abatutsi
bavutswaga uburenganzira bwabo (Abemerewe kujya kwiga barangiza ntibasubizwe mu
mirimo yabo; Urugero: Oscar Ruzagiriza; Nehemie Mureramanzi).
Iyimurwa
mu kazi ryakorerwaga Abatutsi hatitawe ku mategeko agenga umurimo. Ivangura
ry’amoko ryari ryarimakajwe mu gihugu ryagaragaraga muri MIJEUMA, Mu bakozi ba
MIJEUMA bo mu bwoko bw’Abatutsi batanageraga ku 9% y’abakozi bose, kandi
bakoraga imirimo yo hasi irimo ubwanditsi, gutwara imodoka cyangwa ubukangurambaga.
Hashyizwe indabo ku mva ziruhukiyemo inzirakarengane riruhukiye mu rwibutso rwa Kigali
Minisitiri Munyangaju na Minisitiri Mbabazi bacanye urumuri rw'icyizere
Umuhanzi Andy Bumuntu yari yitabiriye iki gikorwa
Umukinnyi ukina umukino wo gusiganwa ku magare Samuel Mugisha
Iki gikorwa cyari cyitabiriwe n'ibyamamare bitandukanye mu Rwanda
Deo Nkusi umuyobozi muri cheno yatanze ikiganiro kigaruka ku mateka y'u Rwanda
Minisiriri w'Urubyiruko n'Umuco Rosemary MbabaziMinisitiri wa Siporo Munyangaju Aurore Mimosa niwe wari umushyitsi mukuru muri iki gikorwa
Ngabo Olivier umuyobozi muri IBUKA
Umuhanzi Mani Martin
Umukinnyi w'umupira w'amaguru Nshuti Savio Dominique
Platini P
Umusifuzi mpuzamahanga Mukansanga Salima
Bamenya umenyerewe muri filime nyarwanda
Andy Bumuntu yari muri iki gikorwa
King James yagaragaye muri iki gikorwa
Igor Mabano
Clapton Kibonge
Umuhanzi Topher Muneza
Kapiteni wa Amavubi Jacques Tuyisenge
Umuhanzikazi Mariya Yohana yaririmbye muri iki gikorwa
Iki gikorwa cyabereye ku rwibutso rwa Kigali ruherereye ku Gisozi
AMAFOTO: SANGWA JULIEN
TANGA IGITECYEREZO