Mu myaka icumi ishize,
ibihugu byinshi bya Afurika byerekanye izamuka ryihuse mu musaruro w’umuturage,
ibi bikaba bishimangira ko abaturage muri ibi bihugu bagenda babona imibereho
myiza, bakabona ubushobozi bwo gukoresha serivisi zitandukanye no kubona
ibicuruzwa byinshi. Ibipimo bya 'GDP per capita' bikoreshwa mu kugaragaza uko amafaranga
agera ku baturage, ndetse bikaba bigaragaza ubushobozi bw’abaturage bwo kugura
ibintu no gukoresha serivisi z’ubuzima, uburezi, imisoro, n’ibindi.
Dore uko ibihugu
byazamutse cyane mu musaruro ugera ku muturage ku mwaka mu myaka 10 ishize:
1. Libya: Libya iri ku isonga mu
kuzamura umusaruro w’umuturage, aho umusaruro w’umuturage wavuye kuri $7,468
mu 2014 ukagera kuri $24,395 mu 2024, bivuze ko habayeho izamuka rya 226.7%. Ibi
bigaragaza uburyo igihugu cyazamutse cyane, nyuma y’ihungabana ry’ubukungu
n’intsinzi y’amatora mu myaka ya vuba.
2. Ethiopia: Iki gihugu cya Ethiopia
cyazamutseho 65.5% mu musaruro w’umuturage, aho wavuye kuri $2,672 mu 2014
ukagera kuri $4,423 mu 2024. Uko Ethiopia yakoze cyane ku bikorwa remezo
n’ikoranabuhanga byatumye igira umusaruro mwiza mu gihe cy’imyaka 10 ishize.
3. Cabo Verde: Cabo Verde na yo ikomeje
kwerekana izamuka ry’ubukungu bufatika, aho umusaruro w’umuturage wavuye ku
$7,975 mu 2014 ukagera ku $12,763 mu 2024, bisobanuye ko habayeho izamuka rya 60.0%. Kuba
Cabo Verde yagiye ishyira imbaraga mu bukerarugendo no guteza imbere
ikoranabuhanga byatanze umusaruro ushimishije.
4. Rwanda: U Rwanda nabwo
rwazamutse mu buryo bugaragara, aho umusaruro w’umuturage wavuye ku $2,930
mu 2014 ukagera ku $4,638 mu 2024, byumvikana ko habayeho izamuka rya 58.3%. Iki gihugu
cyakoze ibishoboka byose mu rwego rw’imiyoborere myiza, ibikorwaremezo ndetse
no guteza imbere ubucuruzi.
5. Côte d'Ivoire: Côte d'Ivoire ikomeje
guteza imbere ubukungu bwayo, aho umusaruro w’umuturage wavuye kuri $7,102 mu
2014 ukagera kuri $10,608 mu 2024, bivuze izamuka rya 49.4%. Iyi ntera
y’ubukungu yatumye igihugu gikurura ishoramari rishya ndetse abaturage bagira
imibereho myiza.
6. Guinea: Guinea nayo igaragaje
izamuka ryiza mu musaruro w’umuturage, aho wavuye kuri $4,556 mu 2014 ukagera
kuri $6,575 mu 2024, bivuze izamuka rya 44.3%. Ibi byatewe no gushyira
imbere ubuhinzi ndetse n’imiyoborere myiza.
7. Mauritius: Mauritius, igihugu cyo ku kirwa gito, cyazamutse cyane, aho umusaruro w’umuturage wavuye kuri
$24,022 mu 2014 ukagera kuri $34,277 mu 2024, bivuze izamuka rya 42.7%. Uyu
musaruro ukaba ari igishushanyo cy’ubukungu bukomeje gukura mu nzego zose
harimo ubukerarugendo n’ubucuruzi.
8. Kenya: Kenya nayo ni igihugu
gikomeje kuzamura umusaruro w’umuturage, aho wavuye kuri $6,310 mu 2014
ukagera kuri $8,981 mu 2024, bivuze izamuka rya 42.3%. Iki gihugu cyahereye
ku guteza imbere ubuhinzi ndetse no kongera ishoramari mu nganda.
9. Misiri: Misiri nayo ni igihugu
cyagaragaje izamuka mu musaruro w’umuturage, aho wavuye kuri $18,072 mu 2014
ukagera kuri $25,062 mu 2024, bisobanuye izamuka rya 38.7%. Uko Misiri yashyize ingufu mu bikorwa remezo no guhanga udushya mu buryo bw’ikoranabuhanga byatanze
umusaruro ushimishije.
10. Benin: Benin ni kimwe mu bihugu
bigaragaza izamuka mu musaruro w’umuturage, aho wavuye kuri $4,422 mu 2014
ukagera kuri $5,832 mu 2024, bivuze izamuka rya 31.9%. Ibi byerekana ko
igihugu gikomeje gukora neza mu rwego rw’ubucuruzi no guteza imbere ibikorwa by’iterambere.
Impamvu
y’izamuka ry’umusaruro w’umuturage
Ibihugu byo muri Afurika
byazamutse mu musaruro w’umuturage kubera imbaraga zikomeye zashyizwe mu kuzamura
umusaruro, kwiyongera kwa serivisi z’ubuzima n’uburezi, ndetse no gukorana
n’ibigo by’ishoramari. Ibi bihugu byashyize imbere gahunda zitandukanye
zateguwe mu myaka ya vuba harimo izijyanye no kongera imbaraga mu
ikoranabuhanga, ibikorwa remezo, ndetse no guteza imbere inzego z’ubucuruzi.
Izamuka ry’umusaruro
w’umuturage rishobora kuba intandaro yo gukurura ishoramari rishya, kugabanya
ubukene no kuzamura imibereho y’abaturage muri rusange. Ibihugu byatanze
umusaruro ushimishije mu myaka 10 ishize byerekanye uburyo hari inzira nyinshi
zishobora gukurura iterambere ry’ubukungu no kuzamura imibereho myiza y’abaturage.
Uyu musaruro mbumbe w’ubukungu (GDP per capita) ni igipimo cy’ingenzi kigaragaza uburyo abantu mu gihugu bashobora kubona ibikorwa by’iterambere no kugera ku bushobozi bwo gutunga ibintu ku buryo bubafasha mu buzima bwa buri munsi.