Mu busanzwe umuti wa Coartem ukozwe n’imiti ibiri ariyo artemether na lumefantrine wifashishwa mu kuvura Malaria.Gusa ariko mu bushakashatsi bwakorewe mu Rwanda bwagaragaje ko uyu muti utakibasha kurwanya udukoko dutera malaria iyo tugeze mu mubiri.
Mu bushakashatsi bwakozwe n’ibigo bitandukanye mpuzamahanga
bwasohotse mu kinyamakuru Nature Medicine, bwari bugamije kureba niba umuti wa
Coartem - ikinini gikubiyemo imiti ibiri artemether na lumefantrine ukibasha
kurwanya udukoko dutera malaria iyo tugeze mu mubiri.
Ubu bushakashatsi bukaba bwakorewe ku barwayi mu duce turimo Masaka
(Kigali), Ruhuha (mu karere ka Bugesera), Bugarama (mu karere ka Rusizi),
Kibirizi (mu karere ka Gisagara) na Rukara (mu karere ka Kayonza). Bitewe n’ubu
bushakashatsi bwakozwe mu Rwanda abashakashatsi bavuga ko kuba ibi byarabonetse
mu duce tubiri dutandukanyijwe n'intera irenga kilometero 100 mu Rwanda,
byashoboka ko n'ahandi ukoreshwa muri Africa ari ko bimeze.
Ibi bakaba babihera ahanini ko no mu bihugu byo
muri Aziya y'Amajyepfo ashyira i Burasirazuba naho iki kibazo cyari
cyarahagaragaye cy’utu dukoko turi kwigaranzura uyu muti.
Ukuriye ishami rishinzwe kurwanya malaria mu kigo gishinzwe ubuzima
mu Rwanda bwana Dr Aimable Mbituyumuremyi yatangarije BBC dukesha iyi nkuru ko uwo muti ugikomeje
gukoreshwa kugeza ishami rya ONU rishinzwe ubuzima ku isi (OMS/WHO) ritanze
amabwiriza mashya.
Dr Mbituyumuremyi yakomeje atangaza ko "Ubu
bushakashatsi bwakozwe bwerekanye ko iyo miti ibiri ikubiye muri Coartem umwe
muri yo watangiye kugira intege nkeya kuko utwo dukoko twatangiye kugira ikitwa
'resistance' kuri wo".
Ni mugihe abakoze ubu bushakashatsi bavuga ko haboneka
kwihinduranya kw'utwo dukoko (mutation) bigamije guca intege umuti usanzwe
utwica.
Dr.Mbituyumuremyi akaboneraho kuvuga ko kuba utwo dukoko
twihinduranya "IbyoBivuga ko uwo muti ushobora kuba wagira ibyago byo
kudakomeza gukora neza hatagize ingamba zishyirwaho".
Ubu bushakashatsi buvuga ko nubwo ikigero cyo gucika intege
k'uyu muti kikiri hasi ariko ibi ari ukuburira kuboneka neza, gukwiye gutuma
inzego zibishinzwe zifata ingamba.
Nk'uko imibare ibigaragaza kugeza ubu Malaria iracyari
indwara ihangayikishije ubuzima ku isi, cyane mu bihugu byo mu gace k'imirongo
mbariro (tropics/tropiques), mu 2018 abantu barenga miliyoni 228 barayirwaye
naho 405,000 irabica.
Mu gihe mu Rwanda imibare ya RBC igaragazako mu mwaka wa
2018-2019 abayirwaye ari miliyoni 3.9 mu gihe abo yishe ari 270.Naho mu mwaka
wa 2019 – 2020 abayirwaye ari miliyoni 2.5 mu gihe abo yishe ari 180.
Bwana Dr Mbituyumuremyi avuga ko uyu muti wa Coartem ukomeje
gukoreshwa kuko ukivura ku gipimo kiri hejuru ya 90%, kandi ucyemewe na
OMS/WHO.
Ibi byavuye mu bushakashatsi Dr.Mbituyumuremyi akaba yavuze ko
ari impuruza ituma hafatwa ingamba zihariye kugira ngo twitegure ko bibaye
ngombwa haboneka undi wo kuwusimbura.
Src: bbc
TANGA IGITECYEREZO