RFL
Kigali

Covid-19: Mu minsi 617 ku Isi yahitanye Miliyoni 4.17, ubwoko burarenga 6, yateje igihombo cy'amatiliyari inabiba agahinda mu mitwe ya benshi! Iherezo ni irihe?

Yanditswe na: Eric Misigaro
Taliki:26/07/2021 13:58
0


Ku Isi hari ubwoko busaga 6 bwa Covid-19. Iki cyago kiri kwihinduranya umunsi ku wundi cyagabye igitero byeruye ku Isi kuwa 17/11/2019, uyu mwaka ni nawo watumye iyi virusi ihabwa izina ifite. Mu gihe cy'iminsi igera kuri 617 imaze ku Isi, imaze kwibugana abantu miliyoni 4.17 naho abandi ubukene bubageze habi, gusa abakire bo bari kugwiza imari.



Mu minsi 617 buri wese utuye kuri uyu mubumbe uriho ibinyabuzima yibaza ibi bibazo; Agapfukamunwa se kamfasha kwirinda Covid-19? Gukaraba intoki se birahagije ngo mbe nirinze Covid-19? Kudahura n’inshuti n'avandimwe se byandinda Covid-19? Urukingo se rwo rurahagije cyangwa amasengesho ni yo azafasha Isi kwigobotora ingoyi ya Covid-19?. Igisubizo gitangwa n'Ishami ry'Umuryango w'Abibumbye ryita ku buzima, OMS, ni uko kubahiriza ingamba yashyizeho zo kwirinda iki cyorezo byafasha Isi guhashya Covid-19.

Kuri uyu munsi wa 617 mu bantu bamaze kwandura covid-19 akagera kuri 18.07% ni abanya-Amerika, naho mu bamaze guhitanwa n’iki cyorezo Leta Zunze Ubumwe za America ifite akagera kuri 15.01%. N'ubwo iki gihugu cya Amerika cyazahajwe n’iki cyorezo magingo aya ibikorwa byose byasubiye mu buryo cyane ko benshi muri bo bakingiwe n'ubwo hari n'uruhande rw’abandi banze kwikingiza ndetse banavuga ko batemera ko Covid-19 ibaho.

Ku rundi ruhande, mu Bushinwa aho iki cyorezo cyaturutse abarwayi bose barangana na 92,529 bivuze ko abantu banduye iki cyorezo mu Bushinwa bangana na 0.047% by’abakirwaye bose ku Isi, muri iki guhigu muri aba barwaye iki cyorezo abagera kuri 4,636 cyarabahitanye.


Covid-19 ni cyorezo kimaze kuyogoza umudendezo w'abatuye Isi 

Mu mwaduko w’iki cyorezo benshi mu bakungu ndetse n’abandi b'ibikomerezwa ku Isi bacyeresheje iki cyorezo ndetse abandi bakajya bavuga ibyitwa nk’ibihuha by’uko hari umuntu runaka cyangwa itsinda runaka rishobora kuba riri inyuma y’ikwirakwira ry’iki cyorezo ndetse ko iri tsinda cyangwa uyu muntu ko yaba afite inyungu nyinshi zihije.

Ikindi ni uko abavuga aya makuru akunze gufatwa nk'agumura rubanda. Bivugwa ko aba baherwe bashinjwa umugambi w’icyorezo ntabwo baba bashaka ko rubanda rugufi rugira icyo rumenya, gusa ibi byose byaburiwe gihamya ari nayo mpamvu rubanda rw’abatuye Isi basabwa kumvira ibigo bishinzwe ubuzima by’ibihugu byabo ndetse n’ishami ry’umuryango w'abibumbye rishinzwe ubuzima.

Iminsi ibaye 617 kuva umuntu wa mbere yagaragarwaho icyorezo cya Covid-19 cyashyize Isi ku ngoyi. Ni icyorezo cyaserukiye mu Burasirazuba bw’Isi mu gihugu cy’u Bushinwa mu mujyi w’ubucuruzi wo mu ntara ya Hubei”Wuhan”, icyakora magingo aya aha muri Wuhan ubu ibijyanye na Covid-19 ni inkuru mbarirano.

Kuva iki cyorezo cyagera ku Isi ndetse bikaza kwemezwa n’ishami ry’umuryango w'abibumbye rishinzwe ubuzima OMS/WHO rikemeza ko ari icyorezo mpuzamahanga, kugoheka kw'abatuye Isi byabaye ingume.

Ku rundi ruhande hari abantu bitotombera Leta zabo bavuga ko hari ibyo zanga gukora cyangwa ibindi bigakorwa zitarebye impande zose, gusa nanone harimo ababa bigiza nkana batabanje kureba uburemere bw’iki cyorezo ndetse n’urukundo Leta zabo zibafitiye zanga ko iki cyorezo kibicira kubamara.

Ese kuki leta zitareba imibare y'abicwa n’inzara cyangwa ibindi byorezo? 

Mu rutonde ruheruka gusohoka rwerekanako nibura buri munota umwe ku Isi abantu 11 bapfa bazize inzara, ni ukuvuga mu gihe cy'isaha imwe abagera kuri 660 baba bamaze gupfa hirya no hino ku Isi bishwe n’inzara. Abagera kuri 15,840 nibura ku munsi barapfa bishwe n’inzara. Ubaze iyi minsi ishize Covid-19 igeze ku Isi nibura inzara imaze guhitana Miliyoni zirenga 9 (9,773,280) naho Covid-19 muri iki gihe imaze guhitana abantu 4,174,039.

Nyuma y'uko hamaze kugaragara ko icyorezo cya Covid-19 gisa n'aho kidakanganye uhereye kuri bimwe mu bindi byorezo birimo Inzara ndetse n'ibindi bizahaza cyane ari naho dusangamo na Malaria, ibihugu byinshi birasa n'ibiri kugenda bisa n'ibitera ishoti ingambi zikakaye zo kwirinda iki cyorezo.

Ibihugu bimwe byatangiye kwirinda gushyira imbara mu gukomeza gukaza umurego kuko byabonye ko ingaruka zava mu gukaza ingamba zishobora kuza zirusha ubukana ibyo Covid-19 yakabaye yarakoze.

Aha ni naho inzobere n’abakwiza amakuru benshi bakunze kwita iyobyamyumvire (Conspiracies) bahera bavuga ko hari abantu cyangwa agatsiko k'abantu runaka bashaka indonke biturutse mu guteza akaga Isi n'ubwo nta muntu n'umwe cyangwa ubumenyi runaka buhishura aya makuru.

Magingo aya hari ibihugu byakozwemo n’iki cyorezo gusa nyuma biza kugicogoza hifashishijwe ikoranabuhanga ndetse n’ubuvuze buhambaye!

Hari ibihugu binyuranye byageze aho bifata iki cyorezo nk’indwara itazapfa gukira ndetse binitegura kuzabana nayo hirindwa kugira uwo babangamira. Aha twavuga nk’igihugu cy’u Bwongereza giherutse gutangaza aya makuru ko nta muntu kizongera gushyira ku nkeke kubera Covid-19 ndetse kuri uyu wa 19 Nyakanga abaturage bo mu Bwongereza bagaragaye bari kwishimira ifungurwa ry’utubyiniro n'utubari mu birori byari bizingatiwe n’imvura y’inzoga nyuma yo kugobotorwa ingoyi yo guhora bambaye udupfukamunwa.

Ibihu 5 bifite abwaryi benshi ba Covid-19 ku Isi; United States of America, India, Brazil, Russia, France

                             Delta Covid-19 Variants 

Magingo aya, benshi mu batuye Isi bamaze gusa n'abarambirwa inkuru yose igaruka ku cyorezo cyane ko benshi kubera ibibazo yabateje basigaye bumva inkuru zayo nk’ikintu kibi mu matwi yabo. Mu bihugu byinshi abaturage bakunze guteza imvururu zigamije gukurirwaho amabwiriza agenga iki cyorezo. 

Muri iki gihe cy'iyi minsi Coronavirus imaze ku Isi hamaze kugararagara ubwoko bw'iki cyorezo burenga 6 harimo ubwamamaye cyane ari bwo; Alpha, Beta, Gamma, Delta, Lambda, Kappa, Eta...

Ku ruhande rw’u Rwanda, abaturage bagera kuri 62,328 bamaze kwandura icyorezo cya Covid-19, muri bo 742 yabambuye ubuzima naho abamaze guhabwa inkingo baragera kuri 426,558, abagikize burundu barangana na 44,739. Kuri uyu wa 25 Nyakanga 2021 byatangajwe ko nibura mu Rwanda hamaze kugera ubwoko 6 bwa Covid-19, gusa hari n’ubundi butari bwamenyakana neza.

Src: Worldmeters.inf, who...
 






TANGA IGITECYEREZO

Izina ryawe
Email yawe
Andika igitecyerezo




Inyarwanda BACKGROUND