Abantu benshi bakunda kwibaza kuri Mobutu Sese Seko Ngbendu Wa Za Banga wihaye Ipeti rya Marshal mu gisirikare. Yavuzwe nk’umwe mu basesaguye ubwo yari ku butegetsi bwa Kongo ndetse yaranzwe n’ubutegetsi bw’igitugu.
Joseph-Désiré Mobutu, yavutse tariki 14 Ukwakira 1930,
yari umunyapolitiki akaba n'umusirikare mukuru wa Kongo wabaye Perezida wa Zaire-Repubulika Iharanira Demokarasi ya Kongo y’ubu, kuva mu 1965 kugeza mu 1997. Yabaye kandi
Umuyobozi w’Umuryango w’Ubumwe bw’Afurika kuva mu 1967 kugeza mu 1968. obutu,
yabaye Umugaba Mukuru w’ingabo kandi ashyigikiwe n’Ububiligi na Amerika,
yavanyeho Guverinoma yatowe mu buryo bwa Demokarasi na Patrice Lumumba mu 1960.
Mobutu yashyizeho Guverinoma yateguye iyicwa rya
Lumumba mu 1961, ikomeza kuyobora ingabo z’igihugu kugeza igihe yafashe
ubutegetsi mu butegetsi bwa kabiri mu 1965 kugira ngo abe umunyagitugu wa
gisirikare mu gihugu.
Kugira ngo
ashimangire ubutegetsi bwe, yashinze ishyaka rya rubanda riharanira
impinduramatwara nk'ishyaka rya politiki ryonyine ryemewe n'amategeko mu 1967. Mobutu
yavuze ko ingengabitekerezo ye ya politiki iri mu bikorwa yashyizeho nk’ubutegetsi
bw'igitugu, akusanya umutungo bwite, kandi agerageza gukuraho igihugu cyose
cy’umuco w’abakoloni.
Yayoboye igihe cyo guhonyora uburenganzira bwa muntu. Ku butegetsi bwe, igihugu nacyo cyahuye n’ifaranga ridakurikiranwa, umwenda munini, no guta agaciro kw’ifaranga.
Mobutu yahawe inkunga ikomeye (igisirikare,
dipolomasi n'ubukungu) yaturutse muri Amerika, Ubufaransa n'Ububiligi, bemezaga
ko arwanya ubukomunisiti muri Afurika. Yongeye kandi kugirana umubano wa hafi
na guverinoma ya Apartheid Afurika y'Epfo, Isiraheli ndetse n’ingabo
z’Abagereki.
Gicurasi 1997, igihe ingabo z’inyeshyamba zari ziyobowe na Laurent-Désiré Kabila zamwirukanye mu gihugu. Mu 1972, Mobutu yagerageje kunanirwa kwiyita Perezida ubuzima bwe bwose. Muri Kamena 1983, yizamuye ku ntera ya yiha Ipeti rya Gisirikare rikomeye ku isi rya Field Marshal iryo teka ryashyizweho umukono na Jenerali Likulia Bolongo.
Victor Nendaka Bika, mu nshingano ze nka
Visi-Perezida wa Biro ya Komite Nkuru, umutegetsi wa kabiri mu gihugu, yagejeje
ijambo ku magambo yuzuye ishimwe rya Perezida Mobutu.
Mobutu yari azwiho kurya ruswa, icyenewabo, no kunyereza
umutungo uri hagati ya miliyari 4 na miliyari 15 z'amadolari ku ngoma ye. Yari
azwiho gukabya no gusesagura nk'urugendo rwo guhaha i Paris akoresheje Concorde
ya supersonic kandi ihenze.
Mobutu yagiye mu buhungiro by'agateganyo i Togo,
kugeza igihe Perezida Gnassingbé Eyadéma yashimangiye ko Mobutu ava mu gihugu
nyuma y'iminsi mike. Kuva ku ya 23 Gicurasi 1997 yabaga ahanini i Rabat, muri
Maroc, yapfiriyeyo ku ya 7 Nzeri 1997 azize kanseri ya prostate afite imyaka
66. Yashyinguwe mu mva iri hejuru ya Rabat-Sale-Zemmour-Zaer, mu irimbi rya
gikirisitu rizwi ku izina rya Cimetiere Europeen.
TANGA IGITECYEREZO